Eulalia de Abaitua y Allende-Salazar (1857-1943) lehen euskal argazkilaritzat jotzen da. Kosmopolita eta bidaiaria, Bilbon jaio zen, Bartzelonan ikasi zuen eta, hirugarren Karlistaldian, familiarekin Liverpoolera joan zen bizitzera.
Durangoko Arte eta Historia Museoak ostegunerako, apirilaren 20rako, 19:00etan, programatu du aitzindari honi eskainitako dokumentalaren proiekzioa. Izenburua ‘Norberaren gela’ da eta solasaldia ere izango da Ainhoa Urgoitia zuzendariarekin, Enrique Reyrekin batera.
Abaitua apurtzailea izan zen. XX. mende hasierako euskal gizartearen eguneroko eszenak islatu zituen. Monumentuetan eta estudioko erretratuetan zentratzeko garai hartako ohiko praktikari aurre egiteaz gain, emakumeak ere lehen planoan jarri zituen saltzaile, garbitzaile edo nekazari lanetan.
Emakumea izateagatik argazkigintzan profesionalki aritu ez bazen ere, 2.500 irudi baino gehiago biltzen ditu bere lanak. Gehienak Bilboko Euskal Museoan gordetzen dira.
Dokumentalak Abaituaren bizitzako alderdi batzuk gaur egun argazkigintzan ari diren emakumeekin erlazionatzen ditu, hala nola Elssie Ansareo, Erika Barahona edo Maied Urrutia. Eta itzalen eta urtuen artean egiten du, asmo dialektikoa erraztuz eta Virginia Woolfen ‘gela propioa’ gogora ekarriz.
Ebidentzia “mutua eta oso adierazkorra”
Eszenaratzearen alderdirik argigarriena Eulalia Abaituaren biografo Maite Jiménez Ochoa de Aldak egiten duen baieztapena da, alegia, bere irudiez gain, Abaituak ez zuela idatzizko lekukotasunik utzi. Ez gutun bat, ez ohar soil bat, “bere irudien bidez bakarrik hitz egin nahi izan balu bezala eta hitzaz mesfidati balitz bezala, eta agian gehiago mende aldaketa eta eraldaketa sozial handiko garai gorabeheratsu haietan emakume baten hitzaz”.
Bizkaitar argazkilariak mende aldaketa horren “ebidentzia mutu eta, hala ere, oso adierazkorra” eman zuen, jada desagertzen ari zen mundu tradizionala dokumentatzean burges ilustratuaren ikuspuntutik.
