Iraida Vargas Venezuelako antropologo feministak behin elkarrizketa batean kapitalismoak desjabetzen gaituen lehen gauza historia dela, memoria dela esan zuen. Horrela, kapitalismoak arima apur bat lapurtzen digula gehitzen dut bera aipatzen dudan bakoitzean.
Memoriaren desjabetzea zapalkuntza sinboliko eta kulturalaren parte den mekanismoa da, zapalkuntza sistema anizkoitzaren oinarri direnak: kapitalista, kolonialista, patriarkala eta arrazista.
Gure memoria eta historia desjabetuz, gure nortasunari eta autonomiari eraso egiten diote, subjektibotasunak sortzeko eta, beraz, mundua eta bizitza antolatzeko moduak sortzeko. Oroimena usurpatzeak gure balioak, borrokak eta printzipioak gorpuzten dituzten berezko erreferenteak kentzen dizkigu.
Historia eta memoria propioaren ustezko faltak geure burua herri sortzaile eta etorkizunari ekarpenak egiteko kapaz bezala izendatzea eragozten digu. Horrek arrazakeria, kolonialismoa, kapitalismoa, matxismoa legitimatzen ditu. Geure zapalkuntza legitimatzen du.
Kontatzen den historia zabala eta ofiziala gizon zuriz, heterosexualez eta aberastasun ekonomikoa duten gizonez jositako historia da. Indibidualismotik jarduten dute, eta, aldi berean, jainko zuri, heterosexual eta gizonezko batean oinarritzen da. Historia honek etengabe legitimatzen ditu zapaltzen gaituztenen eskubidea eta men egitearen agindua.
Gogoan dut Juan Carlos Baglietto kantari argentinarrak ‘Quien quiere oir, que oiga’ abestian honakoa dioena: “Historia irabazleek idazten badute, horrek esan nahi du badagoela beste historia bat, benetako historia, entzun dezala entzun nahi duenak”. Gurea ez da garaituen historia, erresistentziarena baizik.
Ez diegu utziko gure garaipenak, gure heroiak, gure errebeldia lapurtzen. Horretarako, ahozko eta idatzizko kontaketa, poemak, abestiak, adierazpen espiritualak, ehunak eta otorduak erabiliko. Hori guztia mistika bezalako herri-mugimenduentzat eratzen denaren parte da.
Emakume borrokalarien istorioak bilatzea eta baloratzea
Desjabetzearen eta erresistentziaren adibide bat emakumeek Venezuelaren independentzia-gestan parte-hartzea da. Hori Iraultza Bolivartarrak egin zuen berrikuspenera arte. Parte-hartze horren lehen aztarnak herriko elezaharretan egon ziren, Joana La Avanzadora esaldietan, herri-poemetan gordetzen baitzuten eta baita mitoetan ere. Mitoetako bat ezkutuko hilobiarena da, profanatua izan ez zedin horrela jarria.
Zantzu horietatik abiatuta, bilaketa bat hasi zen. Gaur egun badakigu emakumez osatutako unitate militarrak egon zirela. Horietako bat Ekialdeko Emakumeen Bateria izan zen, 40 borrokalarik osatua eta Juana Ramírezek gidatua, ‘La Avanzadora’ izenekoak, karga-abisuaren aurrean aurrera egiten lehenengoetarikoa zelako.
Memoria, etorkizuneko gaia
Oroimena gordetzea errebeldia ekintza bat da. Gure subjektibotasuna kolektiboki eraikitzea da, gure printzipioen, balioen, emozioen eta harrokerien isla, eta horrek pertsona duin eta merezitzaileak garela adierazten digu. Nondik gatozen, nor garen eta herri eta emakume langile gisa gure eragin historikoa zein izan den jakiteak indar handia ematen dio gure mugimenduari.
Memoria eraikitzen dugu gure ibilerak, proposamenak eta borrokak sistematizatuz. Eta ez dugu hitz idatziaren bidez bakarrik egiten, baita argazkietan, horma-irudietan, poemetan, ipuinetan, kondairetan, kultura-adierazpen anitzetan eta herri-komunikazioaren hizkuntzetan ere. Oroimena eraikitzen dugu, ahozkotasuna eta herri-sorkuntzak iturri legitimo gisa erabiliz.
Gure memoria eta historia egunerokotasunean bizirik mantentzen dugu, aurretik egondakoen etengabeko erreferentziaren bidez, haien borrokak, printzipioak, ekarpenak, irakaskuntzak aitortuz eta hedatuz. Gure hausnarketa politikoaren parte eginez. Are gehiago ulertu behar da memoria eraikitze-prozesua dela, ez dela iraganekoa bakarrik, orainekoa ere badela, eta, funtsean, etorkizuneko gaia dela.
Bat nator kontsigna batekin, oroimen ariketa bat da, eta etengabe entzuten da gure kale-irteeretan: Sorginen bilobak gara, erre ezin izan zituztenak. Hil ezin izan zituzten emakume beltzen bilobak ere bagarelako. Bortxatu ezin izan zituzten indiarren bilobak gara.
Mistika
Jarduera politiko kolektibo bati ekitean, mistikak hemen eta orainean arreta jartzen laguntzen digu eta bat egiten du elkarrekin egoteak ematen dituen emozio eta indarrarekin. Praktika politikoa da, eta alderdi ludikoa, estetikoa, espirituala, kulturala eta subjektiboa aldarrikatzen ditu. Mugimendu gisa dugun egitearen funtsezko zatia da eta erronka egiten dio arrazoiaren eta emozioaren arteko banaketa patriarkal eta kapitalista faltsuari.
Koherentziarako gunea da, eta arlo pertsonala eta politikoa uztartzen ditugu, hau da, gure emozioak, sentsazioak, sentimenduak eta gure egitate politikoak. Gure kolektiboen eta mugimenduen identitate, subjektibotasun eta zentzu komunak bilatzeko eta eraikitzeko gunea da. Hausnarketarako gunea da.
Ez dago mistika egiteko modu bakarra. Baina ezinbestekoa da mistika lurraldeetara, erakundeen behar kultural eta politikoetara eta topaketa bakoitzaren helburuetara egokitzea.
Memoria y mística, palabras vitales para construir futuros feministas
