Fatma Benmefteh Tunisiako Emakume Demokraten Elkarteko (ATFD, frantsesezko siglak) kide da.
Gizarte patriarkal diskriminatzaile batean, arau moralek eta bereziki ezartzen zaien herentzia patriarkalak mugatzen dituzte emakumeen gorputzak. Inpostura-egoera horrek emakumeen gorputzen forman esku hartzen du eta euren adierazpen eta irudikapen propioei eragiten die.
Emakumeen gorputzaren gaineko manamenduen ezarpena: hasiera
Literatura marxistaren hainbat ikerketa eta erreferentziaren arabera (garrantzitsuena, beharbada, Friedrich Engelsen ‘Familiaren, jabetza pribatuaren eta Estatuaren jatorria’), lurraren jabetza pribatuaren sorrera eta biziraupen-gizarte batetik klase-gizarte baterako trantsizioa emakumeen gorputzaren gaineko aginduak ezartzeko ahaleginari lotu zitzaizkion. Horrek emakumeek bigarren mailako lanetara mugatu zituen eta haien askatasuna mugatu zuen.
Historikoki, emakumeen gorputzaren gaineko kontrolaren inposaketa lurraren jabetza pribatuaren lehen zantzuak sortu zirenetik eta gizarte patriarkala ezarri zenetik garatu zen. Ondorioz, lur horiek heredatuko zituztenen beharretik sortu zen. Lehen amari egozten zitzaion seme-alaben leinuak desintegratu egin behar zuen, eta kastitatea emakumeei bakarrik inposatu zitzaien; gizonek, berriz, emazteak eta emaztegaiak gustora aukera zitzaketen, betiere horrek lurraren jabetza kaltetzen ez bazuen.
Zapalkuntza hori hierarkian eta bereizketan oinarritutako diskriminazioak ezartzen dituen klase-gizarte baten emaitza da. Analisien, genealogiaren, dekonstrukzioaren eta aldaketaren mende dago, barrualdean sortzen eta desagertzen den oinarri materiala garatzen baita. Ez du, beraz, berezko eta betiereko izaerarik adierazten. Ez da emakumearengandik sortzen, ezta emakumearen ustezko esentziatik ere.
Emakumeen zapalkuntza zenbat eta handiagoa izan, orduan eta handiagoa da haien bizitza pribatuaren hesia
Emakumeak antzinako jainkoak ziren, gizon primitiboak beldurra zien eta aldi berean desiratzen zituen. Iraganean, bere estatusa igo egin zen eta bere hitza gorena izan zen, bere paper ekonomiko eta produktibo garrantzitsuari esker. Ishtarretik Inannara, Al-lat, Uzza eta amazigue apaizetik igaroz, gizonak pixkanaka zerua eta lurra kontrolatzera pasa ziren, eta emakumeak esklabo bihurtzen hasi ziren, haien eskubideak urratzen eta askatasuna murrizten.
Seme-alabei herentzia bermatzeko asmoz, emakumeen gorputzaren gaineko hesia ezarri zen. Eta emakumeak gizartean zuen posizioa zenbat eta apalagoa izan, orduan eta handiagoa zen blokeoa, bizitza pribatuaren intimitatean bere askatasunaren aurkako hesi bihurtzeraino. Hesi hori gure janzkerari eta emakume gisa dugun portaerari buruzko aginduen inposaketan nabarmendu zen. Autoadierazpen-modu hori eztabaida-gune bihurtu zen erlijiosoentzat eta moralistentzat, esku-sartze esplizitua, indarkeria gehiago eragiten duena, gure askatasunean interferentzia eragiten duena eta garenarekiko errespetu falta eragiten duena: gure gorputzarekiko eta hura irudikatzeko dugun moduarekiko.
Gorputza eta askatasuna
Emakumeen gorputzaren beldur, gorputzaren adierazpena ezabatzen saiatzen da. Horren adibide da Tunisiako emakumeek okupazio frantziarraren garaian bizi izan zutena, zenbait talde ados jarri baitziren haiek menderatzeko eta haien askatasun pertsonala kontrolatzeko.. Tunisiako Tahar Haddad pentsalariak kritika gogorrak jaso zituen gizartearen eta islamisten artean ‘Gure emaztea lege islamikoan eta gizartean’ liburuan dioenagatik. Emakumeak ohitura zaharkituetatik eta shariaren irakurketa okerretatik askatzearen alde egiten zuen.
Geroago, ‘Haddadeko emakumeagatiko doluan’ izeneko liburuan Muhammad Salih bin Muradek Tahar Haddadi erantzun zion pentsamendu iluna nagusi zen garai hartan, emakumearen askatasunerako eta duintasunerako gutxieneko elementuak ez zeudela.
Aldi kolonialean, Tunisiako emakumeek ezjakintasunaren, baliogabetzearen, ohituren eta tradizioen kontrolaren, poligamiaren eta dibortzioko abusuaren pisuari aurre egin behar izan zioten. Gizonek askatasuna zuten botere judizialetik igaro gabe emakumeei eusteko edo haiengandik dibortziatzeko; emakumeek, berriz, ez zuten eskubiderik bikotea aukeratzeko, ezta ezkontza-harremana izateko edo ez izateko ere.
Independentziaren ondoren, Habib Bourguiba lehendakariak emakume bati musuzapia kendu zion jendetzaren aurrean. Ekintzak herrialdeko gizartearen gaitzespena piztu zuen, herrialde arabiarretara zabaldu zen polemika handia eragin zuen eta presidentearen antiislamismoaren aurkako salaketak sustatu ziren
Baliteke Argeliako Hamarkada Beltzean antzeko testuinguru odoltsuagoa egotea emakumeen aurkako indarkeriari, euren arropa eta gorputzen gainean erabakitzeko eskubideari; espazio publikoetara irteteko eta adierazteko askatasunari dagokionez. Emakumeen gorputzaren gaineko erabateko tutoretza-aldia izan zen, eta emakumeen aurkako indarkeria iraunkorra.
1992 eta 2002 bitartean emakumeen aurkako indarkeriari buruzko dokumenturik egon ez zen arren, bortxaketaren eta sexu-indarkeriaren biktima izan ziren emakumeen testigantzak zabaldu ziren. Gizarte zibileko erakunde batzuek 1993tik 1997ra bitartean sexu-indarkeriaren biktima izan ziren 5.000 eta 10.000 emakume eta neskatila arteko zifrak aipatzen dituzte. Biktima gehienak emakume langileak ziren, eta adierazpen-askatasunerako eskubidea espazio publikoan erabiltzen zuten.
Askatasunaren aldeko borroka emakumeen existentziaren eta iraupenaren aldeko borroka da. Tunisiako emakumeek independentziaren ondoren konkistatutako eskubide eta pribilegio zibilekin batera, hezkuntzaren, lanaren eta bizitza publikoan parte hartzearen aldeko borroka berriak egin ziren, Estatutu Pertsonalaren Kodearen hutsuneak gorabehera.
Aldi historikoetan testuinguru desberdinak izan arren, emakumeen gorputzak eta haien adierazpen-askatasuna pentsamendu kontserbadorearen eta emantzipazioa lortu nahi duen pentsamendu aurrerakoi eta feministaren arteko gatazkaren erdigunean daude. Tunisiaren independentziaren ondorego emakumeen lorpenak eta eskubideak eztabaidagai izaten jarraitzen dute. Ez ditzagun ahaztu Ennahda Mugimenduaren [alderdi politikoa] saiakeren bidez islamistek bultzatu dituzten irudimenezko gaiak, konkistatu dugun guztia desegiteko. Beren lege-proiektu atzerakoiak onartzen saiatzen ziren bitartean, feministen eta Tunisiako emakumeen oihartzuna entzuten zen, atzera egiteari uko egiten baitzioten. Gaitzespen horrek 2014ko Konstituzioaren 28. artikuluaren idazketa birformulatzera eraman zuen Ennahda mugimendua; artikulu horrek emakumeak gizonen osagarri direla ezartzen zuen. Hala ere, beloaren ezarpen erlijiosoaren eta komunikabideen poligamiaren gaiak jorratu zituzten berriro, emakumeen zapalkuntzaren eta haien gaineko tutoretzaren ezarpenaren aldeko ideia erreakzionarioak normalizatzeko ahaleginean.
Ondorioz, lehen aipatutako gai guztiek adierazten dute beharrezkoa dela emakumeen arteko batasuna eta elkartasuna areagotzea, emakumeen eskubideak eta giza existentzia defendatzeko, berdintasunaren, askatasunaren eta gizarte-justiziaren balioen ondorioz. Bereziki, hauteskunde-lege berriak emakumeak benetako parte-hartze politikotik kanpo utzi zituen, eta, horren ondorioz, gizonak parekotasun-printzipioa urratzen zuen nagusi ziren parlamentu bat eratu zen.
Emakumeen eskubideak zenbat eta gehiago urratu, orduan eta gehiago ikusten dugu nola saiatzen diren rol naturalak deiturikoetara itzultzen. Eta zenbat eta handiagoa izan erabakiak hartzeko espazioetan emakumeen askapenaren eta autobaieztapenaren beldurra, orduan eta handiagoa da gure gorputzen aurkako hesia, gure existentzia berdintasunean eta askatasunean subjektu gisa adierazteko dugun nahia oztopatzeko ahalegina.
Baloreen zaindarien atzetik noraezean ibiltzea
Kultura negatibo nagusi baten propagandak, kasta sistemak egiten duenak, emakumeak are gehiago erreprimitu eta kontrolatzeko erabiltzen diren tresna ideologikoen bidez, emantzipazio eta iritzi ahalegin guztiak geldiarazten ditu. Emakumeak askatzea eragozten du, estigmatizazio sozialak eta taldearen onarpen eta onarpen exijentzia gupidagabeak beldurtuta bizi baitira.
Testuinguru horretan, diskurtso patriarkalak erlijioaren, ohituren eta tradizioen autoritatetik lortzen du legitimitatea, emakumeen gaineko presio sozialean funtsezko zeregina betetzen baitute. Horrek gure autoestimua murrizten du. Boterearen diskurtso bortitzaren pisupean, ez da erraza emakumeen gorputzaren beldur diren jarrera publikoetatik aldentzea.
Gure autoirudiaren ezaugarriak definitu eta geure buruari buruzko sentimenduak osatzeko, gure esentzia, itxura, pentsamenduak, sentimenduak, ezaugarri pertsonalak eta nahi dugun bezala eta geure burua ikusten dugun bezala adierazteko moduak balioetsi behar ditugu, inor babestu barik. Eta hori funtsezkoa da gure autosatisfakziorako. Baita erretorika bortitza eta gure askatasunaren murrizketak hausteko ere.
Regis Debrayk ‘Burges txiki baten egunkaria, bi suren eta lau harresiren artean’ liburuan dioen bezala [itzulpen librean]: ‘Zure independentzia harroak nire independentzia harroa ahalbidetzen dit. Eman eta emango zaizu.
